aanleiding
De laatste meest directe oorzaak van iets, m.a.w. de druppel die de emmer doet
overlopen.
Voorbeeld: De moord op de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand was
de aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog
absolutisme
Regeringssysteem waarbij de macht van de koning niet wordt beperkt door een grondwet
of door andere organen.
Voorbeeld: Een goed voorbeeld van het absolutisme is Frankrijk onder Lodewijk XIV
(17de eeuw).
activisme
In de periode van de Eerste Wereldoorlog was dit de benaming voor het deel van de
Vlaamse Beweging dat via de
collaboratie
met Duitsland een aantal Vlaamse grieven
en zelfs Vlaamse onafhankelijkheid hoopte te verwezenlijken.
Voorbeeld: Het activisme maakte de Vlaamse Beweging minder geliefd na het einde
van de Eerste Wereldoorlog.
adres
Het-woord (onzijdig), meervoud de adressen.
Een adres van een persoon of instelling bevat: de straatnaam,
het huisnummer,
de postcode en de naam van de stad of de gemeente.
Voorbeeld: het werkadres van de Antwerpse burgemeester is:
Grote Markt 1, 2000 Antwerpen
adresbalk
Om naar een bepaalde site te gaan, typ je het internetadres in de adresbalk in.
Voorbeeld: het internetadres www.cbaevegems.deds.nl kan je van de
adresbalk aflezen.
alliteratie
De-woord (vrouwelijk), meervoud: alliteraties.
Gelijkheid van de beginklanken, beginrijm
Voorbeeld: Kakelende kippen.
Aluin
Een zoutsteen, gehaald uit mijnen en gebruikt als fixeerstof
(om te
hechten of vast te maken) bij textiel.
Voorbeeld: Door aluin te gebruiken, wordt de kleur beter
bevestigd op het laken.
ambacht
Het-woord, meervoud: de ambachten.
Een oud handwerk of bedrijf.
Voorbeeld: Mijn moeder oefent nog een ambacht uit, zij is een schoenmaker.
analyse, analytisch, analiseren
Een ontleding, ontledend, ontleden. Een groter geheel in stukken verdelen.
Het antoniem van synthese.
Voorbeeld: Om het vraagstuk te kunnen oplossen, moet je het eerst analyseren.
Ancien Régime
Vroeger werd dit gebruikt om de staatsvorm in de periode voor de Franse Revolutie
(1789) aan te duiden. Vandaag wordt het begrip eerder gebruikt om de samenleving in
Europa in de eeuwen voor 1800 aan te duiden.
Voorbeeld: Met de Franse Revolutie kwam er een einde aan het Ancien Régime.
antoniem
Een woord met tegengestelde betekenis.
Voorbeeld: Groot en klein zijn elkaars antoniemen.
associëren
In verband brengen met.
Voorbeeld: Een nieuw begrip instuderen gaat gemakkelijker wanneer je
het associeert met iets dat je reeds kent.
atletiek
De-woord (vrouwelijk), meervoud: geen.
Een verzamelnaam voor sporten die je met het lichaam beoefent, zoals lopen, verspringen, hoogspringen,....
Voorbeeld: De Memorial Van damme is een jaarlijks terukerende atletiekwedstrijd in België.
authentiek
Bijvoeglijk naamwoord.
Origineel, echt, geen namaak.
Voorbeeld: De notaris werkt alleen met de authentieke koopakte.
beurskrach
Het ineenstorten van de aandelenbeurs van Wall Street op 29 oktober 1929.
Voorbeeld: Door de beurskrach werd de wereld in een economische depressie geduwd.
bewind (politiek)
Bestuur, beheer, regering.
Voorbeeld: Onder het bewind van Peter de Grote werd Rusland gemoderniseerd.
bloemlezing
De-woord (vrouwelijk), meervoud bloemlezingen.
Een verzameling van goede werken of fragmenten.
Voorbeeld: Een goed citaat voor je presentatie vind je in deze bloemlezing van citaten.
brainstormen
Werkwoord
Een creatieve techniek om over een onderwerp ideeën te bedenken.
Voorbeeld: Door te brainstormen vind je misschien wel een oplossing voor dat probleem.
BWP (Belgische geschiedenis, nieuwste tijd)
De Belgische Werkliedenpartij, in 1885 opgericht door een aantal socialistische
organisaties.
Voorbeeld: De BWP is een vroege voorloper van de huidige sp.a.
capitulatie>
Zich gewonnen geven.
Voorbeeld: Na de tweede atoombom capituleerde Japan.Op het internet zijn er heel wat charlatans die neppillen verkopen.
charlatan
Iemand die onbevoegd minderwaardige geneeskunde uitoefent, synoniem van kwakzalver
Voorbeeld: Op het internet zijn er heel wat charlatans die neppillen verkopen.
chronologie
Somt de feiten op volgens hun verloop in de tijd.
Voorbeeld: Geef de chronologie van de Tweede Wereldoorlog.
clerus
De geestelijkheid.
Voorbeeld: In de middeleeuwen vormde de clerus een bevoorrechte stand.
coalitieverbod (Belgische geschiedenis, nieuwste tijd)
Hierdoor was elke vorm van arbeidersvereniging, bv. door ziekenfondsen of vakbonden,
verboden.
Voorbeeld: Door het coalitieverbod konden de arbeiders zich niet verenigen.
colofon
Hier staat vermeld wie de vormgever of de ontwerper (ook wel webmaster) van de site
is en wie verantwoordelijk is voor de techniek van de site. Vaak kun je via een
e-mailadres contact leggen met deze persoon of personen. De term komt uit de
uitgeverswereld waar het eenzelfde functie heeft.
Voorbeeld: Staan de contactgegevens van de webmaster in het colofon van de site?
communautair
Communautair verwijst naar een gemeenschap of meerdere gemeenschappen,
bijvoorbeeld de EU of in België de Vlaamse, de Waalse en de Duitstalige gemeenschappen.
Voorbeeld: Om de economische crisis te kunnen oplossen,
moeten we in België
de communautaire spanningen even vergeten.
concluderen
Werkwoord
Op basis van voorafgaande informatie tot een eindoordeel komen.
Voorbeeld: Concludeer niet te vlug.
condoleren
Medeleven betuigen bij een overlijden.
Voorbeeld: Gecondoleerd met het overlijden van ....
confederatie
Bond van vrijwel onafhankelijke staten. Synoniem van statenbond. Adjectief: confederaal.
Zie ook federaal.
Voorbeeld: De confederatie is een verbinding tussen onafhankelijke (soevereine)
staten die hun eigen soevereiniteit behouden, maar overeenkomen om bepaalde
aangelegenheden, zoals de buitenlandse belangen en veiligheid, gemeenschappelijk
te regelen.
contaminatie
De-woord, contaminaties
Letterlijke betekenis: besmetting. Taalkundig: het dooreenhalen van betekenisverwante
woorden of uitdrukkingen, waardoor een verkeerd nieuw woord of een verkeerde nieuwe
uitdrukking ontstaat.
Voorbeeld: Zijn vader vond dat jij je eigen boontjes moest regelen.
contextueel
Binnen een bepaalde context of samenhang.
Voorbeeld: Zoek in het woordenboek de contextuele verklaring
voor het woord bestek uit deze tekst over bouwen.
coöperatieven
De coöperatie is een vorm van zelforganisatie van producenten of verbruikers.
De samenwerking is gericht op het vergroten van de economische macht en het
behalen van schaalvoordeel.Wanneer de wetgever het oprichten van coöperaties toestaat,
bijvoorbeeld in de 19de eeuw in België, kunnen ze bijdragen tot de emancipatie van
wie het minder goed heeft, bv. de toenmalige arbeiders.
Voorbeeld: Dankzij hun coöperatieven konden de arbeiders in de 19de eeuw
aan goed en goedkoper brood komen.
curriculum vitae
het-woord, meervoud de curricula vitae
Synoniem van levensbeschrijving
Voorbeeld: Voeg bij je sollicitatiebrief een curriculum vitae.
daensisme
De daensisten (genoemd naar de bezieler priester Daens) scheuren zich af van de
Katholieke Partij en stichten in 1893 de Christene Volkspartij om net zoals de
socialisten te ijveren voor sociale wetten ten gunste van de arbeiders en
het algemeen stemrecht.
Voorbeeld: De film Daens geeft je een goede beeld van
de tijd waarin het daensisme groeide.
decimalen
De cijfers achter de komma worden ook decimalen genoemd. Een getal met 2 decimalen
is een getal waarbij 2 cijfers achter de komma staan.
Voorbeeld 1: 2,24
Voorbeeld 2: Rond af op twee decimalen.
decreet
Een wet van een gewest of gemeenschap.
Het-woord, meervoud: decreten.
Voorbeeld: Het recht op gelijke onderwijskansen is opgenomen in het onderwijsdecreet.
demagoog
De-woord, meervoud: demagogen.
Een persoon die de spreekvaardigheid heeft om een mensenmassa te (mis)leiden. Synoniem van volksredenaar en volksmenner
Voorbeeld: Hitler was een demagoog.
democraat
Een voorstander van democratie. In de VS zijn twee partijen van belang:
de Democraten en de Republikeinen.
Voorbeeld: Zij leidt het bedrijf als een democraat.
depressie
Langdurige situatie van economische neergang en verslechtering; werkeloosheid stijgt
en productie en inkomen dalen. Van 1920-1923 en 1930-1939 was er internationaal
sprake van een depressie.
Voorbeeld: Op de dolle jaren twintig volgde de depressie van de jaren dertig.
diagonaal
Schuin lopend vanuit een hoek naar de hoek er schuin tegenover
Voorbeeld: Het tv-scherm heeft een diagonaal van 70 cm.
disclaimer
In de disclaimer of vrijwaringsclausule geeft de maker meestal aan dat hij of zij
niet verantwoordelijk is en niet aansprakelijk gesteld kan worden voor onjuiste informatie
of verkeerd gebruik van de informatie op de site. Vaak kun je hier dus ook de naam van de
maker vinden
Voorbeeld: De naam van de webmaster kan je vinden in het colofon of in
de disclaimer
dolle (roerige)jaren twintig, roaring twenties
De periode na de Eerste Wereldoorlog waarin het vaak uitbundig en luidruchtig toeging.
Voorbeeld: De Charleston is een dans uit de dolle jaren twintig.
domicilie
De officiële woonplaats, het adres waar men volgens de burgerlijke stand woont.
Voorbeeld: Tijdens mijn studententijd had ik een kot in Gent,
maar mijn domicilie was in Antwerpen.
devaluatie
Vermindering van de waarde van geld van een bepaald land t.o.v. de waarde van andere
geldeenheden.
Voorbeeld: Na een devaluatie is het minder interessant om naar het buitenland op reis
te gaan.
dubbelblind
Waarbij zowel proefpersoon als arts niet weet welke stof een placebo
(op medicijn lijkend middel zonder werkzame bestanddelen) is.
Voorbeeld: Een dubbelblind onderzoek moet manipulatie of vervalsen
van de resultaten voorkomen.
eenheid
Afronden tot op een eenheid is het afronden van een kommagetal.
Voorbeeld 1: 2,24 wordt 2.
Voorbeeld 2: 2,54 wordt 3.
effect
Effect is een verzamelnaam voor aandelen,obligaties,...Een aandeel is een bewijs
dat men voor een bepaald bedrag deelneemt in het kapitaal van een onderneming.
Effecten worden op de beurs verhandeld.
Voorbeeld: Het speculeren van banken op de effectenbeurs veroorzaakte mee
de beurskrach van de jaren twintig.
eigennaam !
vakjargon !
eindnoot, zie ook voetnoot
Toelichting aan het eind van een hoofdstuk, een artikel of een boek, doorgaans in een kleiner lettertype.
De meest voorkomende eindnoten bestaan uit literatuurverwijzingen of bronnenopgaven en uit woordverklaringen
bij teksten
Voorbeeld: Heb je de bronvermelding gevonden in de eindnoot?
encyclopedie
Een encyclopedie is een gestructureerde, geschreven verzameling van menselijke
kennis, vaak met aanvullingen zoals afbeeldingen, geluidsopnames en videomateriaal.
Een encyclopedie
is uitvoeriger dan een woordenboek.
Voorbeeld: Ik raadpleegde een medische encyclopedie voor de bespreking
van het ziektebeeld in mijn GIP.
enquête
Een onderzoek waarbij aan veel personen vragen gesteld worden
Voorbeeld: Het reclamebureau onderzocht het consumentengedrag met een enquête.
extra muros
Is afgeleid van het Latijn en betekent buiten de (school)muren.
Voorbeeld: De schooluitstappen vallen onder de extra muros activiteiten.
faciliteit
Een tegemoetkoming, voorziening.
Voorbeeld: Zijn er in dit gebouw faciliteiten voor mindervaliden?
faciliteitengemeente
Gemeenten aan de taalgrens met voorzieningen, zoals onderwijs in de eigen taal, voor
een taalminderheid
Voorbeeld: Het Vlaamse Voeren en het Waalse Komen zijn
faciliteitengemeenten.
fascisme, zie ook nazisme
Politieke opvatting die na de Eerste Wereldoorlog opkwam, vooral in Duitsland (nazisme)
en Italië (fascisme). Het fascisme kent aan de staat en de leiders zeer veel macht toe,
het is dus anti-parlementair, anti-liberaal en anti-democratisch.Het is verder nationalistisch
(gericht op de nationale grootheid) en militaristisch.
/p>
In Duitsland was het fascisme erg gericht op raszuiverheid.
Opvatting over een ideale inrichting van de samenleving; populair in katholieke kring; aanvaardde de klassetegenstellingen, maar ging er van uit dat deze met elkaar verzoend konden worden, op basis van onderlinge solidariteit in samenwerkingsverbanden, corporatieve instellingen; werkgevers en werknemers, kapitaal en arbeid zijn organenen van een levend geheel, de maatschappij. Het corporatisme gaat uit van een organische samenleving; de corporatieve instellingen zouden dus ook regelgevende en wetgevende bevoegdheden krijgen.
faq
Zie afkortingen
federatie
Staat van nauwverbonden staten of gewesten. Synoniem van bondsstaat.
Adjectief: federaal. Zie ook confederaal.
Voorbeeld: België, Duitsland en de VS zijn voorbeelden van federale staten.
filosoof
Stamt af van het Grieks en betekent letterlijk vriend van de wijsheid.
Een filosoof denkt na over de belangrijke problemen van het leven. Synoniem van wijsgeer.
Voorbeeld: Volgens de Griekse filosoof Aristotels is het hoogste doel
van het leven geluk en wordt dit bereikt door goed te handelen.
formeel
Zakelijk, afstandelijk, volgens de regels. Het antoniem van informeel.
Voorbeeld: Door dit officiële schrijven wordt mijn aanstelling
formeel bevestigd.
G20
Twintig rijkste landen.
Voorbeeld: De G20 praten over de aanpak van de economische crisis.
Genocide
De-woord (vrouwelijk), meervoud: genocides.
Volkerenmoord.
Voorbeeld: De Holocaust is de genocide op de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog.
gezel (geschiedenis), zie ook ambacht en meesterproef.
De-woord (mannelijk), meervoud: gezellen.
Een handwerker die de meesterproef van het ambacht nog niet heeft afgelegd.
Voorbeeld 1: De timmerman zocht nog een gezel om hem te helpen.
grieven (politiek)
Wat je dwarszit of hindert, waaraan je je ergert.
Voorbeeld: De Belgen hadden vele grieven tegenover Willem I der Nederlanden.
hand-out
Overzicht op papier van de hoofdpunten van een presentatie
Voorbeeld: Om de uitleg goed te kunnen volgen, gaf de
spreker een hand-out van zijn presentatie aan de toehoorders.
hegemonie
Overwicht.
Voorbeeld: Het einde van de Amerikaanse hegemonie wordt reeds vele jaren voorspeld.
heterogeen
Ongelijksoortig, het antoniem is homogeen.
Voorbeeld: De regering kent een heterogene samenstelling, de
ministers behoren
tot verschillende partijen.
homepage
De eerste pagina van een website wordt een homepage (enkele synoniemen: homepagina,
beginpagina, thuispagina, openingspagina,...) genoemd. Je bekomt deze pagina door het
internetadres in de adresbalk in te tikken. Met behulp van een zoekmachine beland je niet
automatisch op de homepage. Je komt er dan door te strippen of door te klikken op home
, start, default, welkom,...
Voorbeeld: Op de homepage vind je meestal belangrijke informatie om
een site
te kunnen beoordelen.
homogeen
Gelijksoortig, het antoniem is heterogeen.
Voorbeeld: Het college kent een homogene samenstelling, de
schepenen behoren
dus allemaal tot dezelfde partij.
horizontaal
Recht van links naar rechs, zoals de lijnen op lijntjespapier.
Voorbeeld: Hou je blad horizontaal.
hypothese
Stelling die men voorlopig als waar aanneemt.
Voorbeeld: Met het experiment wil de wetenschapster de juistheid
van haar hypothese bewijzen.
ideologie
De-woord (vrouwelijk), meervoud: ideologieën.
Een geheel van ideeën.
Voorbeeld 1: Marx is de grondlegger van de socialistische ideologie.
illusie
Droombeeld, iets zien dat er zo niet is.
Voorbeeld: Denken dat je zonder inspanning kan slagen, is een illusie.
illustratie
Meestal is een illustratie een tekening of een foto bij een tekst, maar het kan ook
gewoon met woorden. Met een illustratie zorg je voor verduidelijking, opheldering of
geef je een voorbeeld.
Voorbeeld: De illustraties in reisboeken maken me warm om op reis te gaan.
informeel
Niet aan regels gebonden. Het antoniem van formeel.
Voorbeeld: Ook werkgevers rekruteren via informele wegen.
interbellum
Een interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode
tussen twee oorlogen. Specifiek wordt ermee de periode tussen de Eerste en de
Tweede Wereldoorlog bedoeld
Voorbeeld: Het interbellum was van korte duur, in 1939 begon
de Tweede Wereldoorlog.
interdisciplinair
Tussen (inter) de disciplines, waarbij meer dan één wetenschap betrokken is.
Voorbeeld: Door een goede interdisciplinaire samenwerking tussen oncoloog
en chirurg werd de kanker bestreden.
internetadres
Synoniem van URL.
Voorbeeld: De URL of het internetadres van deze site is
www.cbaevegems.deds.nl
interpreteren
Jouw betekenis geven aan de ontvangen informatie.
Voorbeeld: Ik interpreteerde haar antwoord als een weigering.
interventie
De-woord (vrouwelijk), meervoud: de interventies
Een tussenkomst.
Voorbeeld: Een conflict tussen twee landen wordt soms opgelost
door een interventie van de VN.
intonatie
De-woord (vrouwelijk), meervoud: intonaties.
Stembuiging of het aanbrengen van toonhoogteverschillen in een woord of zin.
Voorbeeld 1: Door een gebrek aan intonatie kwam haar presentatie
eentonig of monotoon over.
Voorbeeld 2: Een ongepaste intonatie kan op de lachspieren werken, zoals uit dit filmpje blijkt.
introspectie
De-woord (vrouwelijk), meervoud: introspecties.
Inwendig onderzoek
Voorbeeld: Een introspectie is nodig om tot de juiste studiekeuze te komen.
isolationisme
Politiek van een land die erop is gericht zo weinig mogelijk buitenlandse
verplichtingen aan te gaan
Voorbeeld: De depressie van de jaren dertig leidde in de VS tot isolationisme.
.kantlijn
Lijn tussen de rand van het papier en de te schrijven tekst
Voorbeeld: De leerling verbeterde zijn fouten in de kantlijn.
ketter !
Afvallige, iemand die het niet eens is met het gangbare of heersende geloof.
Keynesiaanse leer
De leer gebaseerd op de ideeën van de Engelse econoom John Keynes(1883-1942).
Hij was voorstander van vergaande overheidsbemoeienis met het economisch leven.
Voorbeeld: Door te investeren in grote openbare werken past de overheid
de Keynesiaanse leer toe.
klasse (sociaal), zie ook stand
Een maatschappelijke groep met gemeenschappelijke kenmerken hoofdzakelijk bepaald
door de economische bezigheid. Een klasse is minder gesloten dan een stand.
Voorbeeld: In Das Kapital schrijft Marx over de
klassenstrijd tussen arbeiders en kapitalisten.
kogge
De-woord (mannelijk en vrouwelijk), meervoud: koggen.
Een handelsschip uit de middeleeuwen met een ronde boeg.
Voorbeeld: Met de koggen konden er ook zeeën
en oceanen bevaren worden.
kolom
De afstanden tussen de verschillende steden kan je
verticaal aflezen van de kolommen en horizontaal van
de rijen. Je ziet verticaal drie kolommen en horizontaal
vier rijen in deze
afstandentabel
koptekst
Een koptekst wordt in het tekstverwerkingsprogramma Word vaak gebruikt in grote
bestanden
om bijvoorbeeld op iedere pagina aan te geven wat de titel van het werk is.
Het antoniem is voettekst.
Voorbeeld: Breng de titel aan in de koptekst.
kroniek !
Jaarboek, in tijdsvolgorde vermelde gebeurtenissen.
laïcisering
Evolutie waarbij de geestelijkheid minder invloed krijgt op de maatschappij.
Voorbeeld: Door de laïcisering van de maatschappij kwamen er
in de scholen naast katholieke godsdienst ook andere levensbeschouwelijke vakken aan bod.
landcode
De landcode (bijvoorbeeld be, nl,...) in een internetadres geeft aan in welk land
de website zijn basis heeft.
Voorbeeld: De landcode van deze site geeft aan dat hij zijn basis in Nederland heeft.
leidraad
Handleiding, synoniem van vademecum.
de-woord (mannelijk), meervoud leidraden
Voorbeeld: Zoek in de leidraad op hoe je een sollicitatiebrief moet schrijven.
legenda: grafieken
legenda: kaarten
looier
De-woord, meervoud: de looiers
De looier behandelt de dierenhuid met een zuur, zodat het leer wordt.
Deze bewerking heet looien.
Voorbeeld: Na het werk van de looier, kan de schoenmaker van
de leren lap een schoen maken.
manipulatie
Iets of iemand naar je hand (Latijn: manus) zetten.
Voorbeeld: Die wetenschapper wordt verdacht van manipulatie van de onderzoeksresultaten.
matrix
De-woord (vrouwelijk, meervoud matrices)
Een matrix of tabelschema is een rechthoekig schema
waarin gegevens geordend zijn in rijen en kolommen.
Een afstandentabel
is een voorbeeld van een matrix
of tabelschema.
mediaan
Het middelste getal van een serie getallen die op volgorde van klein naar groot gezet zijn.
Het voordeel van een mediaan is dat deze minder gevoelig is voor uitschieters dan het
gemiddelde.
Voorbeeld: De klasmediaan voor dit examen is 68.
meesterproef, zie ook ambacht en gezel.
De-woord (mannelijk/vrouwelijk), meervoud: de meesterproeven
Het examen dat een middeleeuws gezel moest afleggen vooraleer hij zelfstandig
het ambacht mocht uitoefenen.
Voorbeeld: Voor zijn meesterproef maakte hij een puntschoen voor een
rijke burger.
miniatuur !
Een zeer klein schilderij.
De versierde beginletter van een handschrift
monopolie
De-woord (mannelijk/vrouwelijk), meervoud: de meesterproeven
Alleenrecht.
Voorbeeld: De Republiek gaf het bedrijf het recht om als enige met een
bepaald gebied handel te drijven.
motiveren
Werkwoord
Er redenen voor geven.
Voorbeeld: Het slechte weer motiveerde hem om thuis te blijven.
Voorbeeld: De groepsleden motiveerden elkaar om goed samen te werken.
multidisciplinair
Waarbij meer vakken of takken van de wetenschap betrokken zijn.
Voorbeeld: Om een antwoord te formuleren op de economische crisis stelde
de president een multidisciplinair team samen van economen en sociologen.
mutualiteit
In de standaardtaal wordt de term ziekenfonds gebruikt. In de negentiende eeuw
laat de overheid het geleidelijk aan toe dat arbeiders zich verenigen om in geval
van nood elkaar wederzijds (mutuelle in het Frans) te steunen.
Voorbeeld: In België kan je je aansluiten bij een ziekenfonds naar keuze:
de christelijke, liberale of socialistische mutualiteit, een onafhankelijk ziekenfonds of
de Hulpkas
nationalisme (19de eeuw)
Met nationalisme als stroming van de 19de eeuw bedoelt men het gevoel van
samenhorigheid
van een volk dat een eigen staat heeft of een eigen staat wil vormen.
Voorbeeld: Het nationalisme van de 19de eeuw lag mee aan de basis van
de vorming van nationale staten, zoals België, Italië, Duitsland en Griekenland.
navigatiebalk
Deze balk bevat de rubrieken van de website. De rubriek waar je bent licht op of is anders
gekleurd.
Voorbeeld: Met de navigatiebalk bovenaan dit scherm kan je vlug naar een andere pagina gaan.
neonatologie
De wetenschap van de ziekten van pasgeborenen.
Voorbeeld: Het prematuurtje werd naar de afdeling neonatolotie overgebracht.
netwerken
Werkwoord
Het leggen van contacten met andere mensen die je mogelijk ooit voordeel kunnen opleveren.
Voorbeeld: Door goed te netwerken vind je vlugger een baan, een woning,...
New Deal
Hervormingsprogramma waarmee de regering van F.D. Roosevelt veel deed voor
werklozen
en anderen die in armoede leefden in de VS in de jaren '30 van de 20e eeuw.
Voorbeeld: Met de New Deal paste Roosevelt de ideeën van de Keynesiaanse leer toe.
norm (politiek)
Regel
De-woord (mannelijk en vrouwelijk), meervoud: normen.
Voorbeeld: Het federale Parlement van België giet de normen in wetten,
het Vlaams Parlement gebruikt hiervoor decreten.
orgaan (politiek)
Instantie, organisatie
Voorbeeld: In België is het Parlement het wetgevend orgaan.
participeren
Werkwoord
Aan iets deelnemen
Voorbeeld: Het vak pav bereidt je voor om later te kunnen participeren aan de
maatschappij.
paternalisme
De neiging om alles van bovenaf - als een autoritaire vader (Latijn: vader = pater) -
te regelen en te beslissen.
Voorbeeld: Door de paternalistische houding van de Kerk stonden
aanvankelijk priesters aan het hoofd van de vrouwen- en jeugdbeweging.
peerevaluatie, peergroup
Peer wil zeggen "gelijkgezinden", een peergroup is dus een groep gelijkgezinden
een peerevaluatie is een evaluatie door gelijkgezinden.
De-woord (peergroup = mannelijk, peerevaluatie = vrouwelijk),
meervoud peergroups, peerevaluaties
Voorbeeld: Voor het groepswerk had de leerkracht ook een peerevaluatie
voorzien waarbij de groepsleden elkaar evalueerden.
oorzaak
Verklaringen waarom iets gebeurde. De meest directe oorzaak noem je aanleiding.
Voorbeeld: Het nationalisme en de bondgenootschappen waren twee
belangrijke oorzaken voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.
personalia
de-woord, in het meervoud
Synoniem van persoonsgegevens.
Voorbeeld: Je cv begin je meestal met de rubriek personalia.
plan van de arbeid of plan de Man
De socialistische minister Hendrik de Man ontwerpt in 1933 het Plan van de Arbeid,
dat de nationalisatie inhoudt van de basisindustrie, het kredietwezen en het openbaar
vervoer in België.
Voorbeeld: Net zoals de New Deal in de VS is het plan van de arbeid
gebaseerd op de ideeën van Keynes om de rol van de overheid bij het oplossen van de
economische problemen te vergroten.
portfolio
Presentatie van vaardigheden en van wat iemand gedaan heeft.
De-woord (mannelijk) en het-woord, meervoud portfolio's.
Voorbeeld: Verzamel in je portfolio al je taken zodat je je vooruitgang kan aantonen.
privilege
Voorrecht
Voorbeeld: Stemrecht was lange tijd een privilege van de rijken.
protectionisme
Stelsel van beschermende invoerrechten om de eigen binnenlandse martk te beschermen.
Voorbeeld: Bij een economische crisis grijpen landen vaak naar het protectionisme.
protocol
Een stelsel van afspraken, of een voorschrift over hoe iets gedaan moet worden.
Voorbeeld: Voor het onderzoek werd een protocol opgesteld.
pseudo
Vals, in schijn
Voorbeeld: Is homeotherapie een wetenschap of een pseudowetenschap?
recessie
De-woord (vrouwelijk), meervoud: de recessies
Teruggang, in de economie wordt van een recessie gesproken na twee
achtereenvolgende kwartalen van negatieve groei.
Voorbeeld: Door de recessie stijgt de jeugdwerkloosheid.
redenering
De-woord (vrouwelijk), meervoud: de redeneringen.
Uitleg over je uitgangspunt en de stappen die je zet in je denken.
Voorbeeld: Met jouw redenering ben ik het eens.
referentie
De-woord (vrouwelijk), meervoud: de referenties.
Synoniem van verwijzing.
Voorbeeld: Vraag aan de stagebegeleidster of je haar als
referentie in je cv mag zetten?
reflectie (studie, werk)
Nadenken over het eigen handelen om zwakke punten te verbeteren en sterke punten beter
naar voren te laten komen. Het werkwoord is reflecteren
Voorbeeld: De R in OVUR-schema staat voor "reflecteren".
relatief
Bijvoeglijk naamwoord, bijwoord.
Betrekkelijk, in verhouding tot iets anders.
Voorbeeld: In Kapellen staan er relatief veel kastelen.
remediëren
Verhelpen, tekortkomingen wegwerken.
Voorbeeld: Door goed op te letten tijdens de les en ordelijk
te werken,
wil de leerling haar tekorten remediëren.
repatriëren
Werkwoord: repatrieerde, heeft, is gerepatrieerd
Naar het vaderland (laten) terugkeren
Voorbeeld: Na de oorlog zullen de vluchtelingen repatriëren.
Rerum Novarum
Brief (encycliek) uit 1891 van paus Leo XIII waarin hij stelling neemt in de sociale
aangelegenheden van zijn tijd.
Voorbeeld: Jaarlijks viert de christelijke arbeidersbeweging
Rerum Novarum op Onze Heer Hemelvaart.
respondent
Iemand die antwoord op de vragen van een enquête of onderzoek.
De woord (mannelijk), meervoud: respondenten.
Voorbeeld: Er hebben tweeduizend respondenten deelgenomen aan het onderzoek.
revolutie
de-woord, meervoud de revoluties
Een verandering met grote gevolgen. Ze vindt plaats in een korte tijd en heeft grote en
onomkeerbare gevolgen.
Voorbeeld: Door de industriële ontstond er veel rijkdom, maar ook heel veel armoede.
sceptisch
Synoniem van twijfelend
Voorbeeld: De benzineprijs aan die pomp staat zo laag, dat ik sceptisch
sta tegenover de kwaliteit ervan.
signaalwoord
het-woord, meervoud de signaalwoorden
Synoniem van structuurwoord
Voorbeeld: Het signaalwoord 'maar' maakt duidelijk dat het
in een zin om een tegenstelling gaat.
Voorbeeld: Ze wandelden heel de dag, maar werden niet moe.
skillslab
Studenten verpleging kunnen in een skillslab oefenen op poppen en dergelijke.
Voorbeeld: De cursus EHBO vond plaats in een skillslab.
sociaaldemocraat
Voorstanders van een democratische staat met algemeen enkelvoudig stemrecht,
sociaal omdat ze opkomen voor een socialistische maatschappij met gelijke kansen
voor iedereen.
Voorbeeld: De Vlaamse sp.a, de Waalse PS en het Nederlandse PVDA behoren
tot de fractie van de sociaaldemocraten in het Europees Parlement.
socialisme
Een maatschappelijke stroming die streeft naar een rechtvaardige maatschappij
met gelijke kansen voor iedereen.
Voorbeeld: De internationale beweging christenen voor het socialisme
werd opgericht in Zuid-Amerika na de aanslag op de Chileense linkse president Allende in
1973.
soevereiniteit
De-woord (vrouwelijk), geen meervoud
oppergezag dat zich aan niemand behoeft te verantwoorden.
Voorbeeld: De soevereiniteit berustte tijdens het ancien régime bij de vorst, die zijn macht van God had.
speculeren
Zaken doen, zoals het kopen en verkopen van aandelen, met kans op veel winst of verlies.
Voorbeeld: Door het overdreven speculeren ging zijn bedrijf failliet.
staatshervorming
Dit is de omvorming van de unitaire Staat naar de federale Staat en naar de overdracht van bevoegdheden van het federale niveau naar de gemeenschappen en gewesten
Voorbeeld: Door het overdreven speculeren ging zijn bedrijf failliet.
stand (sociaal), zie ook klasse
Een vrij gesloten groep in de samenleving (standenmaatschappij). De geboorte bepaalde
vaak tot welke stand je behoorde en veranderen van stand was haast onmogelijk.
Voorbeeld: Tijdens het Ancien Régime vormden geestelijkheid, adel en burgerij
de drie standen in West-Europa
Later gingen boeren en arbeiders de vierde stand vormen.
standaardtaal
Het Nederlands dat algemeen bruikbaar is in contacten met mensen buiten de
eigen vertrouwde omgeving
Voorbeeld: Schrijf je sollicitatiebrief in de standaardtaal.
stijlfiguur
De-woord (vrouwelijk, mannelijk), meervoud: de stijlfiguren.
Stijlfiguren zijn een middel om bewust dat wat je wilt zeggen,
treffender of
sterker uit te drukken. Met een stijlfiguur maak je een tekst
aantrekkelijker, bv. in een reclameboodschap,
Voorbeeld: Geen woorden, maar daken .
stijlfout
De-woord (vrouwelijk, mannelijk), meervoud: de stijlfouten.
Een stijlfout is een onbewuste afwijking van de "gewone" manier van zeggen.
Voorbeeld: Een contaminatie ! is een voorbeeld van een stijlfout.
referentie
De-woord (vrouwelijk), meervoud: de referenties.
Synoniem van verwijzing.
Voorbeeld: Vraag aan de stagebegeleidster of je haar als
referentie in je cv mag zetten?
strippen
Strippen is een manier om de homepage van een site te bereiken. Dit doe je door in
de URL vanaf rechts het gedeelte tot aan de eerstvolgende slash weg te halen en daarna
op enter te drukken, een eerdere pagina komt dan in beeld.
Voorbeeld: Strip tot je bij de homepage komt.
Stroomschema
Het-woord (onzijdig), meervoud: de stroomschema's.
Met een stroomschema kan je duidelijk maken wat de
verschillende opeenvolgende
stappen zijn die je moet zetten.
Voorbeeld: Een stroomschema kan een hulpmiddel zijn om je
werkwoorden te vervoegen.
syndicaat
Synoniemen zijn vakbond, vakvereniging.
Voorbeeld: Om op te komen voor hun rechten als werknemer, sluit het personeel
zich aan bij een syndicaat.
synoniem
Woord met (ongeveer) gelijke betekenis.
Voorbeeld: Jurk en kleed zijn elkaars synoniemen.
synthese
Samenvatting, antoniem van analyse.
Voorbeeld: Maak een synthese van je cursus.
tolereren
Synoniem van verdragen.
Voorbeeld: Roken op café wordt vandaag niet meer getolereerd.
ton
De-woord (vrouwelijk/mannelijk), meervoud: de tonnen.
1000 kg.
Voorbeeld: Deze olifant weegt wel meer dan vijf ton.
tutoyeren
Jij-vorm gebruiken.
Voorbeeld: Je mag me tutoyeren.
USSR
Unie van Socialistische Sovjet Republieken, ook wel Sovjet-Unie genoemd. Federatie
van republieken in de periode 1922 - 1991.
Voorbeeld: Lenin was de eerste leider van de USSR, Gorbatsjov was
hiervan de laatste leider.
vademecum
Handleiding, synoniem van leidraad.
het-woord, meervoud vademecums
Voorbeeld: Zoek in het vademecum op hoe je een sollicitatiebrief moet schrijven.
vakjargon !
valuta
Een geldig betaalmiddel in een bepaald land
Voorbeeld: De euro is de valuta van de meeste EU-lidstaten.
verordening
Wettelijke regels van de Europese Unie.
Voorbeeld: Je privacy wordt o.m. beschermd door een Europese privacyverordening.
verticaal
Recht van boven naar beneden, zoals een toren.
Voorbeeld: Trek een verticale lijn.
verzuiling
de-woord, geen meervoud
Een verandering met grote gevolgen. Ze vindt plaats in een korte tijd en heeft grote en
onomkeerbare gevolgen.
Voorbeeld: Door de industriële ontstond er veel rijkdom, maar ook heel veel armoede.
Verzuiling (in Nederland ca 1920-1950), verschijnsel waarbij de samenleving is opgedeeld op grond van geloof en levensbeschouwing. De vrij streng van elkaar gescheiden delen (zuilen) hebben ieder eigen maatschappelijke organisaties en instellingen (scholen, partijen, kranten, omroepen, sportverenigingen). Het oprichten van eigen organisaties door katholieken, protestanten, socialisten en liberalen vanaf het einde van de 19e eeuw. die zuilen (bevolkingsgroepen) leefden bijna volledig van elkaar gescheiden. https://www.youtube.com/watch?v=i6zLmG8WvvQ Verzuiling betekent dat mensen hun leven inrichten op basis van hun geloof. Concreet betekent dit dat iemand die bijvoorbeeld katholiek was naar een katholieke school ging, trouwde met iemand van zijn/haar eigen geloof, een katholieke krant las, op een katholieke partij stemde enz.voetnoot
Noot aan de voet van een bladzijde, meestal wordt dit gebruikt om de bron te vermelden
of om een woord te verkaren.
Voorbeeld: In de voetnoot staat de woordverklaring.
voettekst
Een voettekst wordt in het tekstverwerkingsprogramma Word vaak gebruikt in grote bestanden
om bijvoorbeeld aan te geven wie de auteur was en wat de datum was van het bestand. Het antoniem is koptekst.
Voorbeeld: Breng het paginanummer aan in de voettekst.
voller
De-woord (mannelijk), meervoud: de vollers
De voller behandelt het geweven laken met warm water, urine en klei, zodat het
glad wordt.
Voorbeeld: Van de wever gaat het laken naar de voller.
vorst (de vorst, politiek)
Onafhankelijk regeerder
Voorbeeld: Albert II is de vorst van België.
VS
Zie afkortingen.
webindex
Om je onderwerp op het internet te vinden, maak je gebruik van zoekmachines en
webindexen. Zoekmachines moeten het hebben van intelligente software die websites
opspoort en woorden tot zoektermen maakt.Webindexen daarentegen zijn het werk van
mensen die orde, structuur en kwaliteit van websites hoog in het vaandel hebben.
Voorbeeld: Startpagina's zijn vaak een alternatief voor een zoekmachine,
want een startpagina is vaak een webindex.
webkwestie of webquest
De-woord (vrouwelijk), meervoud: de webkwesties
Een interactieve zoekopdracht op het internet. Volgende onderdelen zijn meestal
terug te vinden: inleiding, opdracht, werkwijze, informatiebronnen. Synoniem van
webquest.
Voorbeeld: Met de webkwestie www.webdetective.nl leer je op
een correcte manier werken met internetbronnen.
zwarte donderdag
Black Thursday - 29 oktober 1929 - is het begin van de beurscrisis in New York en
de economische wereldcrisis.
Voorbeeld: Op zwarte donderdag zagen heel wat Amerikanen hun geld in rook opgaan.